REVOLUTIONAIRE BOUWERS BLIJ MET STIKSTOF. ‘DIT KAN WELEENS DÉ MOTOR VAN VERANDERING ZIJN’

Een wind of change in de bouw. Misschien wel het laatste duwtje naar dagelijks duizenden woningen die als Tesla’s uit de fabriek rollen. Daar zou stikstof weleens goed voor kunnen zijn, denken hoogleraren klimaatontwerp en nieuwe generaties bouwers. “We weten allang dat we anders moeten bouwen, anders is het straks game-over.”

Hij heeft ze aan het denken gezet die bouwers. Johan Remkes, oud-minister van VROM. Zijn boodschap twee weken geleden was namelijk niet louter en alleen geadresseerd aan boeren. Ook bedrijven in de bouwsector moeten aan de slag. Vrij vertaald zei de VVD-coryfee: het stikstofprobleem is van ons allemaal. Bouwers bijvoorbeeld zullen modulair, circulair en natuurinclusief moeten bouwen.

Eerst was er die domper. Net toen het stikstofadvies van Remkes was neergedaald, kwamen de bouwers vooral in opstand.

Van:

“Je moet niet bij ons zijn, wij stapelen stenen, wij gingen al van het gas af en zorgen niet voor deze emissie. Wij moeten bouwen, maar liefst 1 miljoen woningen. Help ons met een noodwet.”

‘Bouwlogistiek kan veel slimmer, roepen we al jaren’

Maar het tij van paniek en verweer keerde. Maakte achter de schermen van de conservatieve bouwlobby plaats voor een andere wind. Een wind van hoop, durf en moed. Een wind van verandering.

“Roepen we niet al tijden dat we slimmer met bouwlogistiek kunnen omgaan?”, knikten koplopers in de bouw, aan de versnellingstafel, tijdens een bijeenkomst in de Delftse Bouwcampus. “Hoezo een probleem? Emissiearm bouwen kan gewoon, met bouwhubs aan de rand van de stad, elektrisch materieel en prefab. Laten we niet vechten, laten we deze stikstofstorm als kans zien.”

Van banen op de tocht, naar een tochtloze fabriek

En zo draaide de wind van verzet langzaam de andere kant op. Vrijdagochtend nog, toen de regering nog altijd geen overeenstemming had bereikt over een stikstofmaatregelenpakket, kon je de tekenen daarvan zien.

Publiekelijk riep Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland, die fabriekshuizen al jaren aanmoedigt op radio en tv, dat ook de bouw een steen kan bijdragen aan dit issue dat steeds meer trekjes vertoont van een schadelijk virus: duizenden banen staan op de tocht, waarschuwde ABN AMRO, en honderden leden van Bouwend Nederland zien miljarden aan omzet in de onzichtbare rook opgaan.

‘Stikstof is de doorbraak voor hout’

“Beloon stikstofarm bouwen in aanbestedingen”, liet Verhagen zich ontvallen. “Stimuleer de transitie naar duurzame graafmachines met inruilsubsidies voor stinkende dieseltjes.”

Het klinkt Andy van Den Dobbelsteen, hoogleraar Klimaatontwerp aan de TU Delft, als muziek in de oren. Ook hij denkt dat dit nadeel een groot voordeel heeft.

“Het stikstofprobleem kan weleens de doorbraak betekenen voor bouwen met hout en bouwen in de fabriek”, zegt hij. “Met houten constructies kun je van stikstofnegatief naar stikstofpositief gaan.”

Niet alle wetenschappers zijn overigens zo uitgesproken. Bij TNO durven ze de effecten van circulair bouwen niet in te schatten, al weten ze daar wel dat de bouw goed is voor ‘slechts’ 2,4 procent van de Nederlandse stikstofuitstoot.

Van diesel naar elektrische graafmachines

Kijk je puur naar het transport van goederen dan rekent adviesbureau CE Delft met andere cijfers. Dan ineens blijkt de bouw het helemaal niet zo goed te doen.

“Van de CO2-uitstoot is dertig procent afkomstig van bouwtransport”, laat een woordvoerder van het adviesbureau weten. “De bijdrage voor stikstof zal vergelijkbaar zijn. Wat de bouw daaraan kan doen? Overgaan op een volledig elektrisch transport- en materieelpark. Want we hebben het nog niet eens gehad over de aggregaten, heimachines en andere bouwmachines die op diesel draaien.”

Creatieve oplossingen en waterstof

Wagenparken elektrificeren zal niet van vandaag op morgen geregeld zijn, weet Van den Dobbelsteen. “Bouwbedrijven kunnen natuurlijk wel beginnen met het vervangen van hun materieel en het volledig uitstootloos te maken. Hoe? Door over te gaan op elektrisch of op waterstof.”

Toch is er volgens hem meer nodig wil Nederland weer echt op stoom komen met het bouwen van huizen. “Dit is gewoon een groot probleem, waar jarenlang niet op is gehandhaafd. Te veel projecten werden in de afgelopen jaren gewoon toegestaan en de maximumsnelheid verhogen naar 130 was natuurlijk onverstandig.”

‘De motor van de verduurzaming’

Het stikstofprobleem toont volgens de hoogleraar aan dat het roer drastisch om moet. “Hierdoor leren we beter begrijpen welke emissies we allemaal uitstoten als land. CO2 kennen we al, maar over fosfaat, een niet te onderschatten ander probleem, weten we ook nog altijd vrij weinig. Met andere woorden. Deze tijden vragen om creatieve oplossingen. Ik denk dan ook dat stikstof weleens de motor van de verduurzaming en vergroening in de bouw kan zijn.”

Hoe sneller die motor, hoe beter, vervolgt hij. “Ondanks het aardgasverbod worden er nog altijd nieuwe woningen op aangesloten, dat is idioot natuurlijk. Daarnaast moeten we in de bouw echt naar biobased toe en natuurlijke materialen gebruiken die beschikbaar zijn. Volledig in hout bouwen hoeft niet, maar veel constructies en elementen zouden we wel kunnen baseren op hout, grassen en bamboe.”

‘Wij bouwen anders, omdat het moet’

Hoe stikstofonvriendelijk beton is, durft Van den Dobbelsteen niet te zeggen. “Maar als je morgen besluit van beton op hout over te gaan, ga je van stikstofnegatief naar -positief. Dat zouden ze in wetgeving kunnen belonen.”

Gert van Vugt, CEO en founder van Sustainer Homes, zou dat soort regelingen wel kunnen waarderen. Zijn businessmodel laat hij echter niet afhangen van stikstofmaatregelen. Met drie vrienden (een architect, een milieutechnoloog en twee sociologen) besloot hij in 2015 radicaal anders te bouwen. Niet omdat regels hem ertoe dwingen, maar vanuit de overtuiging dat het in de bouw een stuk beter, schoner en gezonder kan.

Een woning van SustainerHomes.

“Wereldwijd komt een derde van de uitstoot en veertig procent van de energie uit gebouwen. Daarnaast wordt de wereld steeds complexer en drukker. Als we kortweg niet radicaal anders gaan bouwen, is het game-over.”

De vier begonnen met offgrid-zeecontainers waarin je kunt wonen. Hoewel dat wereldwijd viral ging, bleek er geen markt voor woningen in stalen transportdozen. Sinds een tijdje stort SustainerHomes zich dan ook op een modulair, in de fabriek geproduceerd, licht en CO2-vriendelijk bouwsysteem van uitsluitend natuurlijke materialen.

Duurzaam hout uit Finland

“Stikstofvriendelijk? Dat durf ik niet te zeggen. Maar omdat we veel elementen in de fabriek produceren, zetten wij nauwelijks zwaar materiaal in. Daar zit dus wel degelijk grote winst.”

Van Vugt bouwt met hout uit duurzaam beheerde bossen in Finland. “Daar maken we supersterk plaatmateriaal van en frezen we perfect passende elementen uit.”

Rijtjeshuizen op de lopende band

Vijftig fabriekswoningen kwamen er inmiddels van de lopende band. Nog eens vijftig zitten er in de pijplijn. Aan de horizon voltrekken zich de contouren van een echt grote doorbraak: die van fabrieksmatige rijtjeshuizen.

“Met Koopmans Bouwgroep werken we momenteel aan een houten, circulaire rijtjeswoning. Als ons dat lukt, kunnen we echt terrein veroveren. Volgend jaar verwachten we meer nieuws te kunnen vertellen.”

Remkes’ woorden zijn fantastisch

Stikstof. Voorlopig blijven bouwvergunningen uit. Voor ambachtelijk gebouwde woningen, voor houten woningen en zelfs voor biobased. Van Vugt: “Vooralsnog weet niemand nog hoe je hier rekening mee moet houden. Voor elke vorm van bouwen is het dan ook van belang dat er snel duidelijkheid komt over de berekening.”

Voor de lange termijn is hij hoopvoller. “Natuurlijk kunnen wij leven met Remkes’ woorden: meer circulair bouwen, natuurinclusief en energieneutraal. Sterker nog. Ze zijn fantastisch voor iedereen die duurzaam bouwen omarmt.”

Bron: Cobouw